Hoornaars

Beeld: ©Albert de Wilde

We kennen in Nederland twee soorten hoornaars, de Europese hoornaar (Vespa
crabro) die hier van nature al jaren thuis is en thuis hoort.

Sinds enkele jaren hebben we ook te maken met de Aziatische hoornaar (Vespa
velutina).

Beide soorten leven in een kolonie en vangen veel insecten, vooral de veel
voorkomende soorten.

Over de Aziatische hoornaar worden veel angstaanjagende verhalen verteld, omdat
het tevens een invasieve exoot is werd hij tot voorkort intensief bestreden, hier komt
men echter ook op terug.

Wij zijn terughoudend over het bestrijden van de Aziatische hoornaar en houden ons
aan de adviezen van wetenschappers van EIS kenniscentrum insecten:

Leren leven met de Aziatische
hoornaar

EIS Kenniscentrum Insecten, Provincie Noord-Holland, Provincie Zuid-Holland
10-MEI-2024 - De Aziatische hoornaar is een invasieve exoot die in 2017 ons land
bereikte. De soort komt inmiddels wijdverspreid voor met name in de zuidelijke
provincies en zal niet meer uitgeroeid kunnen worden. Gelukkig blijken de negatieve
aspecten van het voorkomen van deze soort minder groot dan vaak geclaimd. Met
goede voorlichting en gerichte maatregelen zullen we moeten leren leven met deze
hoornaar.
Deel deze pagina

Sterke toename
De Aziatische hoornaar komt momenteel vooral ten zuiden van de grote
rivieren voor. In 2023 zijn meer dan 500 nesten vastgesteld, in Vlaanderen
meer dan 6400. Groningen is de enige provincie waar nog geen nest
gevonden is. Ieder jaar neemt het aantal nesten met een factor zeven toe,
waardoor EIS Kenniscentrum Insecten voor 2024 niet minder dan 3700 nesten
voor ons land verwacht.

Prooikeuze

Zomernest van Aziatische hoornaar (Bron: Theo Zeegers)
De Aziatische hoornaar is een opportunistische predator die vooral jaagt op
algemeen aanwezige vliegen en wespen en ook honingbijen. Dat laatste is
reden van grote zorg onder imkers, hoewel de Aziatische hoornaar niet de
enige predator van honingbijen is. Ook de bijenwolf en de Europese hoornaar
jagen op honingbijen. Omdat een volk honingbijen in de zomer uit zo’n 40.000
werksters bestaat, hoeft de predatie van honderden honingbijen geen
bedreiging voor het volk te zijn. Het overlijden van volken ten gevolge van
predatie door Aziatische hoornaar is in ons land nog niet geregistreerd en zal,
als het voorkomt, verwaarloosbaar zijn vergeleken met grote sterfte door
andere oorzaken. Overigens vangen veel volken van de Aziatische hoornaar
weinig honingbijen.
De belangrijkste prooien van de Aziatische hoornaar zijn namelijk talrijk
aanwezige wespen en vliegen, zoals limonadewespen, bromvliegen en
kamervliegen. Zweefvliegen worden weinig gevangen, hommels, wilde bijen
en vlinders uitzonderlijk. Zoals te verwachten is bij een opportunistische jager,
worden zeldzame soorten zelden vastgesteld als prooi. De Aziatische
hoornaar vangt dus wel veel prooien, maar vormt geen bedreiging voor de
biodiversiteit.

Gezondheid
Incidenten met meervoudige steken kunnen gevaarlijk zijn voor de mens.
Deze komen bij hoornaars eigenlijk alleen voor in de directe omgeving van het
nest. Omdat het zomernest van de Aziatische hoornaar, anders dan de
Europese, in de overgrote meerderheid van de gevallen hoog in boomkruinen
hangt, is het risico op zulke incidenten bijzonder klein. Alleen in uitzonderlijke
gevallen van laaghangende nesten, bijvoorbeeld in hagen, is er een groter
risico op meervoudige steekincidenten. Dergelijke nesten moeten met lint
afgezet worden. Nadat een deskundige vastgesteld heeft dat het echt een
Aziatische hoornaar betreft en niet een Europese hoornaar of middelste wesp,
kan het nest zo spoedig mogelijk bestreden worden. Om het milieu niet te
belasten, is het belangrijk dat er hierbij geen gif gebruikt wordt.

Economie
De economische schade die de Aziatische hoornaar zou aanrichten, betreft
vooral de druiventeelt in Zuid-Europa en is slecht onderbouwd. Economische
schade aan ander fruit, zoals appels, peren en kersen en ook andere
economische schade is verwaarloosbaar. De kosten van bestrijding hangen
vooral af van de gekozen beleidsambitie en zijn daarmee meer politiek dan
economisch.

Bestrijding
Verschillende modelberekeningen tonen aan dat voor het terugbrengen van de
populatiedichtheid ten minste 90 procent van alle nesten bestreden moet
worden. Dat is zelfs met alle vernieuwende technieken een totaal onrealistisch
doel. Uitroeien is geen reële optie en dat standpunt wordt inmiddels ook
ingenomen door de Vlaamse overheid en de provincie Zeeland. We zullen
moeten leren leven met de Aziatische hoornaar.
De grootschalige inzet van vallen, zoals door veel imkers gepropageerd, leidt
volgens alle onderzoeken tot meer schade aan de biodiversiteit dan door het
wegvangen wordt voorkomen en moet daarom worden ontraden. Ook het
grootschalig oproepen van het publiek om Aziatische hoornaar dood te maken
leidt tot veel onnodige slachtoffers onder Europese hoornaars en andere
insecten, tot honingbijen aan toe. Het bestrijden van zomernesten door
amateurs is potentieel levensgevaarlijk en moet altijd ontraden worden. Imkers
die last hebben van jagende Aziatische hoornaars voor hun kasten hebben de
opties om de hoornaars te zenderen om zo het nest op te sporen, hun kasten
te verplaatsen of de schade voor lief te nemen.

Meer informatie
De informatie uit dit artikel is afkomstig uit een nieuwe studie van EIS
Kenniscentrum Insecten in opdracht van de provincies Noord- en Zuid-
Holland. Wil je meer weten, lees dan het volledige rapport 'Hoe verder
met de Aziatische hoornaar?' (pdf: 6,3 MB).
Tekst: Theo Zeegers, EIS Kenniscentrum Insecten